مدیریت پروژه چیست ؟

مدیریت پروژه ریشه‌ی مدیریت پروژه به روش‌ها و فرآیندهایی برمی‌گردد که حدود صد سال پیش در کسب‌و‌کار توسعه پیدا کردند. با این حال، در سال‌های اخیر، مدیریت پروژه رشد چشمگیری داشته و به عنوان یک عملیات مجزا و جدی در تجارت ظهور کرده است و در صحنه‌ی تجارت جهانی، یعنی جایی که شرکت‌ها دائما به دنبال رسیدن به مزیت رقابتی هستند، به یک عامل کلیدی تبدیل شده است. در مقاله زیر با مفهوم مدیریت پروژه بیشتر آشنا خواهید شد.

مدیران پروژه برخلاف مدیران تجاری شرکت، خود را فقط محدود به نظارت بر یک جنبه از عملیات نمی‌کنند، همچنین برای رسیدگی و مقابله با مسائل مدیریتی محدودیت زمانی هم ندارند. در عوض، مدیران پروژه وظیفه‌ی پیچیده‌ای برعهده دارند: آنها باید تمامی جنبه‌های پروژه را بررسی کرده و از اجرای درست و به موقع آنها، در محدوده‌ی بودجه‌ای که برای‌شان تعیین شده، اطمینان حاصل کنند.

برای موفقیت در این کار، مدیران پروژه باید مهارت‌‌های خاصی کسب کنند و مجوزهایی بگیرند که صلاحیت‌شان را در انجام این شغلِ سخت تأیید کنند. آنها همچنین باید ذهنی تحلیل‌گر داشته باشند و بتوانند به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند.

تعریف مدیریت پروژه

مدیریت پروژه ( Project management) تخصیص، پیگیری و کاربرد منابع برای رسیدن به اهداف مشخص در یک دوره زمانی خاص را مدیریت پروژه می‌گویند. به بیان دیگر مدیریت پروژه به‌کارگیری دانش، مهارت‌ها، ابزارها و تکنیک‌ها برای فعالیت‌های پروژه به منظور تحقق الزامات پروژه است. مدیریت پروژه با استفاده از فرایندهایی هم‌چون فرایندهای آغازین، برنامه‌ریزی، اجرایی، پایشی و اختتامی انجام می‌پذیرد.

فرایندی است در جهت حفظ مسیر پروژه، برای دستیابی به تعادلی اقتصادی و موجه، بین سه عامل هزینه، زمان و کیفیت، در حین اجرای پروژه، که از ابزار و تکنیک‌های خاص خود، در انجام این مهم کمک می‌گیرد. در واقع کنترل اجرای دقیق و کامل برنامه تدوین شده برای پروژه است، به‌طوری‌که هنگام خروج از برنامه بتوان با تشخیص علل و طرح اقتصادی‌ترین فعالیتها، پروژه را به نزدیکترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود بازگرداند. کنترل پروژه در این راه از سه عامل زیر بهره می‌گیرد.

1. – تعیین وضعیت واقعی پروژه
2. – مقایسه وضعیت واقعی با برنامه
3. – در نظر گرفت اقدام اصلاحی

نرم‌افزارهای رایج کنترل پروژه شامل سری نرم‌افزارهای پریماورا (نرم‌افزار) و همچنین نسخه‌های ام‌اس پروجکت می‌باشد.

مهندسی مدیریت پروژه چیست

مهندسی مدیریت پروژه (Engineering Project Management) یا همان رشته مدیریت پروژه و ساخت ( Project Management and Construction) تلفیق علم، هنر و فن است و به منظور آموزش برای انجام فعالیت‌های آماده‌سازی، نظارت و اجرای پروژه به ویژه پروژه‌های عمرانی طرح‌ریزی شده‌است. ویژگی اصلی تخصصی مهندسی مدیریت پروژه، ماهیت بین رشته‌ای آن است. این رشته تلفیقی از رشته‌های عمران، صنایع و مدیریت می‌باشد.

برای مدیریت پروژه روش‌های و طرح‌های بسیاری وجود دارد که بسته به نوع پروژه و شرایط ویژه آن اتخاذ می‌شود نحوه مدیریت پروژه تأثیر مستقیمی بر رسیدن به اهداف آن دارد. هر چند که رویکرد مدیریت پروژه یک رویکرد کاملاً اقتضایی است اما با فرموله کردن موضوع می‌توان از درست بودن تصمیم‌های گرفته شده اطمینان حاصل کرد.

انجمن مدیرت پروژه APM در سال ۱۹۹۲ اولین سری استاندارد دانش مدیریت پروژه (Project Management Body Of Knowledge) که به اختصار پی‌ام‌بی‌اوکی خوانده می‌شود را ارائه نمود که تاکنون ۴ بار این استاندارد بازنگری شده‌است. این استاندارد حاوی الزاماتی برای مدیرت پروژه می‌باشد که تضمین‌کننده رسیدن به اهداف پروژه‌ها می‌باشد. بر اساس پم‌باک هر پروژه به ۵ مرحله آغاز، برنامه‌ریزی، اجرا، کنترل و خاتمه تقسیم شده و این استاندارد برای اجرای موفق این ۵ مرحله راهنمایی‌های کاربردی ارائه می‌کند.

سازمان جهانی استاندارد سازی (ISO) با توجه به نتایج موفق به دست آمده از اجرای پی ام‌ باک اقدام به تدوین استاندارد جهانی ISO 10006 نمود و این استاندارد بین‌المللی می‌رود در جهان جانشین موفقی برای سایر روش‌های مدیریت پروژه گردد. اجرای این استانداردها به ویژه به شرکتهایی که پروژه‌های بزرگ صنعتی و عمرانی را اجرا می‌کنند یا در مناقصه‌های بین‌المللی شرکت می‌نمایند توصیه می‌شود.

برنامه‌ریزی و کنترل پروژه

1. تهیه ساختار شکست کار پروژه WBS
2. برنامه‌ریزی و کنترل پروژه به روش مسیر بحرانی CPM
3. برنامه‌ریزی و کنترل پروژه به روش PERT
4. بودجه بندی پروژه‌ها و زمانبندی منابع مورد استفاده
5. تهیه گزارش از روند و پیشرفت پروژه‌ها
6. تهیه گزارش کارگاهی و مدیریتی
7. مشارکت در تحلیل پروژه و تهیه طرح‌های بهبود
8. خدمات هزینه یابی پروژه تهیه صورت وضعیت

نکته اصلی قابل توجه شروع و توسعه ابزار BIM است که می‌تواند با یکپارچه سازی تمامی فرایندهای مدیریت و کنترل پروژه به بهینه‌سازی فرایندها و همچنین افزایش بهره‌وری بینجامد.

تفاوت مدیریت پروژه با مدیریت ساخت

گرایش مدیریت پروژه و ساخت تقریباً زیرگروه مستقیم معماری محسوب می‌شود حال آنکه رشته مهندسی و مدیریت ساخت جزو گرایش‌های عمران در مقطع کارشناسی ارشد می‌باشد و شاید همین امر باعث ایجاد تفاوتهایی نه چندان زیاد ما بین این دو رشته شده که می‌توان از تفاوت اسمی این دو رشته نیز آن رادرک کرد رشته مدیریت پروژه و ساخت با هدف قرار دادن کلیات پروژه‌های عمرانی بدون توجه ویژه به جزئیات اجرایی آن مباحث خود را پیش می‌گیرد، حال آنکه رشته مهندسی مدیریت ساخت با دیدی عمرانی به جزئیات یک طرح و نحوه ساخت آن توجه دارد. مدیریت پروژه قبلاً به صورت یکی از فیلدهای رشتهٔ صنایع بود و به این صورت بود که فارغ التحصیلان رشتهٔ صنایع (تولید صنعتی) به عنوان مدیر پروژه در بخش صنعتی مشغول به کار می‌شدند.

با سیستماتیک شدن مقولهٔ ساخت وساز به برنامه‌ریزی و مدیریت در این زمینه احساس نیاز بیشتری می‌شد؛ و در پاره‌ای موارد مهندسین صنایع که دانش کافی در مقولهٔ ساخت نداشتند به عنوان مدیران پروژه‌های ساختمانی مطرح می‌شدند. اما حدود ۶ سال است که رشتهٔ مدیریت پروژه و ساخت به صورت کاملاً تخصصی برای فارغ التحصیلان (دورهٔ لیسانس) رشتهٔ معماری و عمران آموزش داده می‌شود. مدیریت پروژه به‌کارگیری دانش، مهارتها، ابزار و تکنیک‌های لازم در اداره جریان اجرای فعالیت‌ها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان ازاجرای پروژه است.

مدیریت پروژه در اجرای این مهم از دو بازوی قدرتمند برنامه‌ریزی وکنترل پروژه بهره می‌گیرد. لازم است ذکر شود که این رشته زیرگروه رشتهٔ معماری (گروه هنر) با کد ۱۳۶۱ در دفترچه آزمون سراسری وجزء رشته‌های شناور یا ستاره دار می‌باشد که با مدرک لیسانس هر رشته می‌توان این گرایش را به عنوان رشتهٔ دوم انتخاب نمود. اما گرایشی کاملاً تخصصی از رشتهٔ عمران به نام «مدیریت ساخت» وجود دارد، که سر فصل دروس امتحانی متفاوت از گرایش مدیریت پروژه و ساخت دارد و تا حدی نیز زمینهٔ کاری کاملاً کارگاهی دارد.

مدارک و گواهی‌نامه‌های مدیریت پروژه

مدیران پروژه بسته به زمینه‌ی فعالیت‌شان می‌توانند مدرکی در موضوعاتی مثل مهندسی (برای نظارت و بررسیِ پروژه‌های ساختمانی) یا علوم کامپیوتر (برای کار در بخش آی.تی) بگیرند. مدرک MBA هم برای مدیران پروژه در رشته‌های مختلف مفید است.

در خودِ رشته‌ی مدیریت پروژه، گواهی‌نامه‌های خاصی وجود دارد که داشتن آنها ضروری است. یکی از مهم‌ترین آنها، گواهی‌نامه‌ی «متخصص مدیریت پروژه» (PMP) است که از طرف مؤسسه‌ی مدیریت پروژه (‌‌‌PMI) به متقاضیان داده می‌شود.

داشتن گواهی‌نامه‌ی PMP شرط لازم خیلی از شرکت‌ها برای استخدام مدیر پروژه است. مدیران پروژه همچنین می‌توانند مدرک «دستیار تایید‌شده‌ی مدیریت پروژه» (CAPM) را نیز بگیرند که به عنوان سنگ زیربنای PMP شناخته می‌شود.